19 jan Amour: een tijdloze Griekse mythe

De film Amour van Michael Haneke trekt volle zalen. Twee uur lang zitten wij als toeschouwers gevangen tussen de muren van een Parijs’ appartement. In deze beklemmende sfeer zien we de ontluistering van een oudere vrouw, een bekende pianolerares, die getroffen is door een beroerte. Zij laat haar man beloven om haar nooit in een ziekenhuis te laten opnemen. Zonder morren schikt hij zich in zijn lot en vol liefde wijdt hij zich aan zijn taak die steeds zwaarder wordt. We zien momenten van stille intimiteit en vrolijkheid, maar af en toe slaat de wanhoop toe. 

De film laat echter meer zien dan de liefde tussen twee oude mensen. We zien ook twee werelden tegenover elkaar staan, die van de man die de strijd is aangegaan met het noodlot en die van de dochter. Als zij op bezoek komt, vertelt ze uitvoerig over haar orkestreizen, over de moeizame relatie met haar man en over haar kinderen die ze weinig ziet. Ze begrijpt absoluut niet wat haar vader bezielt. Hij reageert korzelig op haar kritiek en als kijker voel je de afstand tussen vader en dochter. Voor hem bestaat er geen buitenwereld meer, terwijl zij aan het bed van haar bijna afatische moeder praat over haar grote probleem: moet ze haar spaargeld op een rekening zetten of aandelen kopen of is het misschien toch beter om een huis te kopen. Wranger kan het contrast niet zijn.

Al in het begin van de film weten we dat de vrouw uiteindelijk zal sterven. Daarna vraag je je voortdurend af hoe lang de man en de vrouw het zullen volhouden. Als zij woordeloos aangeeft dat ze niet meer verder wil, weigert hij dat te accepteren. Uiteindelijk drukt hij in een ultiem gebaar van liefde een kussen op haar gezicht. De liefde verheven tot een hogere macht. 

Symbolisch wordt dat nog onderstreept door een duif die door het open raam naar binnen is gevlogen. De man vangt hem met een deken en drukt de duif nog altijd opgesloten in de deken liefdevol tegen zich aan.

Het verhaal heeft de kracht van een Griekse mythe. Dezelfde uitvergroting van de kern, weglating van details, heldere symbolentaal. In één van die mythen horen we dat Herakles getroffen wordt door de woede van oppergodin Hera. Waarom? Zomaar. Griekse goden zijn geen lieverdjes. Zij laat hem in een vlaag van waanzin zijn vrouw en kinderen doden. Als hij weer bij zinnen komt en beseft wat hij heeft aangericht, gaat hij naar Delphi en vraagt het orakel wat hij moet doen. Hij krijgt te horen dat hij zich in dienst moet stellen van de koning van Mykene, Eurystheus. Deze draagt hem twaalf onmogelijk zware werken op, van het doden van monsters tot het afdalen in de Onderwereld. Zonder morren schikt Herakles zich in zijn lot en doet wat er van hem wordt gevraagd. Eurystheus begrijpt er niets van.

Later komt Herakles opnieuw in de problemen. Als zijn vrouw Deianeira  twijfelt aan zijn trouw aan haar, bestrijkt ze zijn mantel met het bloed van de kentaur Nessos. Die had haar dat gegeven om daarmee de liefde van Herakles terug te winnen. Maar het effect is anders dan ze had verwacht. De mantel van Herakles vat vlam en de held wordt verscheurd door helse pijnen. Zo wil hij niet langer leven, hij bouwt een brandstapel voor zichzelf, maar niemand wil hem aansteken. In een ultiem gebaar van vriendschap doet Philoktetes dat uiteindelijk.

Over Herakles wordt nóg een verhaal verteld. Als jonge knaap komt hij op een driesprong twee vrouwen tegen. De één belooft hem een comfortabel leven vol plezier en genot, de ander daagt hem uit de andere weg te bewandelen: een leven waarin hij zwaar op de proef zal worden gesteld. Hij zal geen rust kennen, maar zijn roem zal tot in lengte van dagen voortduren.

Het zijn deze twee werelden die Michael Haneke laat zien. De wereld van de held die het hoofd buigt voor het noodlot en doet wat van hem wordt verlangd en de wereld van degenen die weigeren het lijden te aanvaarden dat lot of god ons oplegt. De vermoeide held die eenzaam de deur uitgaat na de strijd en de doodongelukkige dochter die terugkeert in het verlaten appartement. Ook als kijker staan wij op de tweesprong. Dat is de kracht van deze film.